Cukrzyca typu 1 - przyczyny, objawy i leczenie

Cukrzyca kojarzy się przede wszystkim ze starszymi dorosłymi, którzy nigdy nie unikają słodyczy. Tymczasem cukrzyca typu 1, znana również jako cukrzyca insulinozależna, to choroba, która najczęściej dotyka dzieci i młodych dorosłych. Jest klasyfikowana jako choroba autoimmunologiczna, ponieważ organizm pacjenta atakuje własne komórki trzustki. Jakie są objawy cukrzycy typu 1 i jak skutecznie z nią walczyć? Czy ta choroba jest dziedziczna? Cukrzyca jest klasyfikowana jako choroba cywilizacyjna ze względu na coraz większą częstość jej występowania. W skrócie wyróżniamy dwa podstawowe typy: cukrzycę typu 1 (insulinozależną) i cukrzycę typu 2 (insulinoniezależną). Cukrzyca typu 1 stanowi około 10% wszystkich typów. Dotyczy głównie dzieci i młodych dorosłych (<30 lat). Jednak w 10-15% może pojawić się w starszym wieku. Początek choroby następuje zwykle między 10 a 14 rokiem życia. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazały, że pomimo odpowiedniego leczenia cukrzyca typu 1 skraca oczekiwaną długość życia o 3,6 roku. Wyniki Szkocji były jeszcze bardziej dramatyczne, pokazując skrócenie oczekiwanej długości życia o 11-13 lat.

Dziedziczenie cukrzycy typu 1

Cukrzyca typu 1 nie jest dziedziczna, ale rodziny chore na cukrzycę mają znacznie wyższe ryzyko zachorowania na cukrzycę niż populacja ogólna. Rodzeństwo osoby dotkniętej chorobą miało 6% ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1, podczas gdy bliźnięta jednojajowe miały 36% ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1. Jest bezpośrednio związany z genetyczną podatnością na choroby autoimmunologiczne, w tym choroby Hashimoto i Gravesa oraz cukrzycę typu 1. Oznacza to również, że osoby z cukrzycą typu 1 są bardziej narażone na inne choroby autoimmunologiczne, a osoby z innymi chorobami autoimmunologicznymi są bardziej podatne na cukrzycę typu 1.

Obecnie nie ma dostępnych terapii zapobiegających wystąpieniu cukrzycy typu 1.

Objawy cukrzycy typu 1

Zazwyczaj objawy cukrzycy typu 1 pojawiają się w ciągu 4-12 tygodni od autoimmunizacji. W przeciwieństwie do cukrzycy typu 2, pierwsze objawy pojawiają się nagle i czasami mogą to być nawet kwasica i śpiączka ketozowa. Zaniepokoić powinny:

a) wzmożone pragnienie (wypicie kilku-kilkunastu litrów płynów dziennie),

b) wielomocz (ponad 2500 ml moczu dziennie),

c) chudnięcie,

d) senność,

e) osłabienie,

f) obniżona odporność i podatność na infekcje,

g) obecność cech odwodnienia, szczególnie widocznych na błonie śluzowej jamy ustnej i gardła, która często jest mocno przekrwiona i często pokryta nalotem fibrynowym,

h) zapalenie zewnętrznych narządów płciowych (sromu lub żołędzi i napletka).

Rozpoznanie cukrzycy typu 1

Brak produkcji insuliny przez trzustkę powoduje znaczny wzrost poziomu cukru we krwi. W moczu mogą również znajdować się glukoza i ciała ketonowe oraz inne zaburzenia metaboliczne. Diagnoza cukrzycy opiera się na podwyższonym poziomie cukru we krwi. Jedynym sposobem leczenia cukrzycy typu 1 jest insulinoterapia, a odpowiednia dieta cukrzycowa musi być systematycznie stosowana.

a) Nowo zdiagnozowana osoba z cukrzycą typu 1 musi być leczona w szpitalu. Początkowo insulina jest podawana do żyły w sposób ciągły za pomocą zewnętrznej pompy w celu dostarczenia leku. Zazwyczaj wymagana jest również suplementacja płynów i elektrolitów. W tym celu zakroplono fizjologiczny roztwór NaCl uzupełniony potasem

b) Po osiągnięciu prawidłowej glikemii rozpocznij wstrzykiwanie insuliny. Zazwyczaj stosowana dawka to 4 podskórne wstrzyknięcia insuliny na dobę (czasem więcej)

c) Diabetycy muszą stosować kilka rodzajów insulin. Ze względu na porę podawania wyróżniamy insulinę bazalną oraz insulinę stosowaną przed posiłkiem. Natomiast uwzględniając szybkość i czas działania, insuliny możemy podzielić na: analogi szybko działające, insuliny krótko działające, insuliny o pośrednim czasie działania, analogi długo działające oraz mieszanki insulinowe, czyli preparaty złożone z insuliny szybko działającej i insuliny o przedłużonym czasie działania lub insuliny krótko działającej i o przedłużonym czasie działania

U zdrowych ludzi trzustka stale wydziela do krwi niewielką ilość insuliny, co nazywa się wydzieliną podstawową. Insulina podstawowa jest stosowana w celu uzyskania podobnych efektów, niezależnie od tego, czy jest to insulina ludzka o pośrednim czasie działania, czy analog o długim czasie działania. Ta insulina powinna być wstrzykiwana między 21:30 a 23:00 wieczorem. Czasami przed śniadaniem zaleca się dodatkowe wstrzyknięcie (oprócz insuliny przedposiłkowej).

Analogi długo działające pozostają we krwi do 24 godzin i nie osiągają szczytu, więc podczas ich stosowania ryzyko hipoglikemii jest niskie.

Insulina ludzka o pośrednim czasie działania wynosi 16-18 godzin, co niestety czasami prowadzi do porannego wysokiego poziomu cukru we krwi, znanego jako zjawisko brzasku. Dodatkowo, ta insulina osiąga szczyt 6-10 godzin po wstrzyknięciu, co może prowadzić do nocnej hipoglikemii między 24.00 a 3.30.

Insulina podawana przed posiłkami ma na celu przywrócenie wydzielania insuliny przez trzustkę związanego ze spożywaniem pokarmu. Przed posiłkami należy podawać krótko działającą insulinę ludzką lub szybko działający analog.

Szybko działające analogi insuliny mogą działać do 3 lub 5 godzin, w zależności od użytego preparatu.

Insulina ludzka krótko działająca jest stosowana u osób prowadzących stabilny tryb życia i jest wstrzykiwana pół godziny przed głównymi posiłkami: śniadaniem, obiadem i kolacją. Czas działania tej insuliny wynosi 6-8 godzin, więc oprócz głównego posiłku warto zjeść przekąskę: obiad, podwieczorek, a czasem drugą kolację.

Dieta osób z cukrzycą typu 1

Dieta dla cukrzycy typu 1 oparta jest na wymiennikach węglowodanowych. 10 g węglowodanów przyswajalnych to 1 WW, czyli 1 wymiennik węglowodanowy.

Każdy pacjent musi dokładnie obliczyć ilość spożywanych węglowodanów podczas każdego posiłku. Ma to kluczowe znaczenie dla precyzyjnego dawkowania insuliny. W liczeniu węglowodanów pomocne są tabele w księgarniach i w Internecie. Istnieją również specjalne programy komputerowe i aplikacje ułatwiające liczenie wymienników węglowodanowych. Możesz także zakupić wagę spożywczą, która oprócz podstawowej funkcji ważenia produktów, wyświetla ilość węglowodanów, białka i tłuszczu w danym produkcie, a także liczbę kalorii.

Pacjenci korzystający z osobistej pompy insulinowej powinni oprócz ilości węglowodanów liczyć wymienniki białkowo-tłuszczowe.